679 stron
ISBN: 978-83-65667-22-9
Rok wydania: 2016
Oprawa: miekka
Na okładce wykorzystano przedruk z winiety jubileuszowego wydania „Tygodnika Ilustrowanego” (1909, nr 50) z rysunkiem Jana Holewińskiego.
„Pozycja tematu historycznego od wieków była szczególna − współtworzył on bowiem wysoką rangę utworów. Jego znaczenie w XIX stuleciu było dziełem kilku splecionych ze sobą prą- dów: późnego klasycyzmu (neoklasycyzmu), sentymentalizmu, romantyzmu i biedermeieru, z czasem też realizmu i symbolizmu. Każdy z nich wyznaczał w swej praktyce dramaturgicznej terytoria preferencyjne dla tematu historycznego, łącząc go zwłaszcza z jednym gatunkiem w roli swoistego znaku herbowego, co nie ograniczało użycia innych form. Dla neoklasyków takim znakiem stała się tragedia narodowa z dziejów państwowości wysnuta; dla sentymentalistów wodewil o charakterze historyczno-obyczajowego obrazka z podtekstami politycznymi; dla biedermeieru była to komedia (lub komedioopera) z bohaterami z narodowej przeszłości; dla romantyków dramat o perspektywie eschatologicznej, wsparty Heglowską dyrektywą historycznej tragiczności. Realiści narzucili dramatowi historycznemu dominujące podłoże społeczne, natomiast symboliści szczególnie cenili tragedię osadzoną w uniwersum znaków kulturowych. Dla nich wszystkich historia miała jedną zasadniczą właściwość: pozostawała wciąż żywa. Jej obecność mogła oddziaływać wprost, ale też mogła ją nieść jedynie aluzja − wypowiedziana, zaśpiewana, zatańczona, przypomnienie muzyczne i kostiumowe, rekwizyt o szczególnym znaczeniu, szarada sceniczna, pojedynczy żywy obraz, idea organizująca cały utwór. (…)
Sprzeczność wyznacza przepaść czasu między przeszłością a teraźniejszością. Dramat historyczny nigdy nie stworzy bowiem pełnego obrazu dawności, zawsze będzie dookreślony przez zmienną teraźniejszość. Wnosiła ona do dramatu i spektaklu nie tylko swoiste dla niej sposoby myślenia, wyobrażenia obyczajów i zachowań postaci, nie tylko poglądy i konflikty wpisywane w dawny moment dziejów, lecz także cele i potrzeby, których spełnienia żądano od udramatyzowanej i uscenicznionej historii. Żaden bowiem autor dramatyczny, żaden aktor interpretujący na scenie postać historyczną nie może opuścić swojego czasu. Dlatego też społeczna i psychologiczna teraźniejszość, podstawowa tu strefa wpływów, poczynając od znamiennego dla niej zakresu kinetycznego i tempo-rytmu mowy, a kończąc na kliszach myślenia i tendencjach interpretacji, musiała stanowić podłoże świata przedstawionego. Tym samym każde dzieło zawierało czynnik ahistoryczny, osłabiający wpływ historii, kreujący człowieka dramatycznego, który mógł, a nie musiał być człowiekiem historycznym.”
Z Wykładu inaugracyjnego
SPIS TRESCI
Wykład inauguracyjny
Dobrochna Ratajczakowa, Po co dramatowi historia − po co historii dramat
Lektury i przypomnienia
Edyta Gracz-Chmura, Budowanie wspólnoty. Problematyka wybranych dramatów Władysława Ludwika Anczyca
Małgorzata Okulicz-Kozaryn, Idee religii Ludzkości w tryptyku dramatycznym „Z przeszłości” Marii Konopnickiej
Monika Gabryś-Sławińska, Z „prehistorii Słowian” − „Mściwój i Swanhilda” Bronisława Grabowskiego
Maria Jolanta Olszewska, Historia Serbów w dramat przekuta („Królewicz Marko. Dramat z podań południowo-słowiańskich w pięciu aktach” Bronisława Grabowskiego)
Wiesław Ratajczak, Leopolda Starzeńskiego dramaty o dziejach Ukrainy
Halina Kucyk, Problem zdrady jako element przemian społecznych w dramacie historycznym „Donna Aluica” Jerzego Żuławskiego
Joanna Dobrowolska, Wiekopomne dzieło króla Chrobrego. Młodopolska wizja dziejów w „Twórcy” Jadwigi Marcinowskiej
Edward Jakiel, O zapomnianym dramacie bolesławowskim z początku XX wieku
Anna Dżabagina, Eleonory Kalkowskiej historyczna fantazja na berlińską Wiosnę Ludów − „Ma¨ rz: Dramatische Bilderfolge aus dem Jahre 48” (1928)
Beata K. Obsulewicz, „Arria” Józefa Kościelskiego, Adolf Wilbrandt i Bolesław Prus
Tomasz Sobieraj, Zmagania z formą, czyli blaski i cienie dramatu historycznego „Wit Stwosz” Wincentego Rapackiego
Jacek Rozmus, Rytuały państwowotwórcze oraz wojna jako spektakl w dramacie Zygmunta Nowakowskiego „Gałązka rozmarynu”
Apolinary Rzońca, Co się zdarzyło w Nohant? Próba odpowiedzi na podstawie dramatu „Lato w Nohant” Jarosława Iwaszkiewicza oraz wybranych inscenizacji w polskim teatrze drugiej połowy XX wieku
Recepcja i re-lektury
Magdalena Sadlik, Sceniczne losy „Nocy listopadowej” (1905−1945)
Anna Podstawka, Polska recepcja dramatów historycznych Augusta Strindberga
Elżbieta Wróbel, Emil Breiter o dramacie historycznym na scenach mię- dzywojennej Warszawy
Karol Samsel, „Wszędzie złuda i sen się rozmnaża”. Cypriana Norwida i Tadeusza Gajcego koncepcje historycznego misterium − na przykładach „Wandy” oraz „Misterium niedzielnego”
Marta Krystyna Tylkowska, Dwie interpretacje „Sprawy Dantona”
Włodzimierz Szturc, Poetyka a polityka dramatu po 1968 roku
Małgorzata Andrzejak-Nowara, Jerzego Jarockiego „Sprawa” czyli Słowacki (nie)kanoniczny?
Mirosława Ołdakowska-Kuflowa, Nieromantyczny dramat o romantyzmie. „Noce narodowe” Romana Brandstaettera
Dorota Fox, Grażyna Maroszczuk, Wobec historii, wobec polskości. Funkcje nawiązań historycznych w twórczości dramatycznej pisarzy śląskich XIX wieku (Jan Nikodem Jaroń, Piotr Kołodziej, Karol Miarka, Julian Ligoń)
Joanna Warońska, Dramat historyczny w refleksji skamandrytów
Paulina Drozdowska, „Hemar. Poeta przeklęty” i „Kordian” − polityczny testament Piotra Szczerskiego
Maski historii
Dawid Maria Osiński, Figury oświeconych i figury Oświecenia w dramacie historycznym drugiej połowy XIX wieku
Marek Dybizbański, Komedia historyczna − romantyczne koneksje teatru Euge`ne’a Scribe’a
Iwona Gosik-Kapelińska, Komedia historyczna w płaszczu intrygi − o komediopisarstwie historycznym Adama Bełcikowskiego
Marta M. Kacprzak, Kultura staropolska w dramacie młodopolskim. „Jegomość Pan Rej w Babinie” Adolfa Nowaczyńskiego
Michał Zdunik, Polski dramat postsakralny − polski dramat posthistoryczny. Rozpoznania wstępne
Michał Krzysztof Dudek, Zdemaskować historię − pomysł arcygroteskowy. Messe noire dziejów w „Termopilach polskich” Tadeusza Micińskiego
Beata Utkowska, Transgresje (gatunkowe) i granice (kulturowe). O sposobie budowania wizji rzezi galicyjskiej w „Turoniu” Stefana Żeromskiego
Dominik Gac, Dwie wojny, dwie historiozofie − miejsce historii w tekstach dramatycznych Stanisława Ignacego Witkiewicza i Andrzeja Rybickiego
Przemysław Pawlak, Kamuflaże postaci historycznych w dramatach Witkacego
Ewa Wąchocka, Historyczne rewizje Władysława Terleckiego
Mateusz Skucha, „Górą Radziwiłł” Adolfa Walewskiego albo… jak Kraszewskiego na scenę przerabiano
Antoni Winch, Dramat historyczny, czyli dramat historii w twórczości Sławomira Mrożka
Ponowoczesne gry z historią
Anna Sobiecka, Dramatyzacje historii w nowym polskim dramacie (na wybranych przykładach)
Piotr Morawski, „Caryca Katarzyna” Jolanty Janiczak jako performans historyczny
Beata Popczyk-Szczęsna, Portret(y) carycy − „Semiramida” Macieja Wojtyszki i „Caryca Katarzyna” Jolanty Janiczak
Marek Kochanowski, Koniec historii i działanie rytuału w trylogii wierszalińskiej Tadeusza Słobodzianka („Car Mikołaj”, „Prorok Ilja”, „Śmierć Proroka”)
Krystyna Latawiec, Komizm historii w teatralnych inscenizacjach przeszłości
Okolice Grażyna Legutko, Od paraboli do weryzmu. Bolszewizm w dramacie polskim z lat dwudziestych
Katarzyna Małgowska, Rozliczenia i diagnozy. Pierwsze dni II wojny światowej w „Domku z kart” Emila Zegadłowicza
Magdalena Piotrowska, Przestrzeń społeczna oddziaływania dramatu historycznego i obrazów świetlnych
Dominika Szymocha, O niestosowności „trylerowania” przez króla Sobieskiego, czyli zmagania z historią w polskich librettach operowych epoki Młodej Polski. Rekonesans
Jacek Mikołajczyk, „Hamilton” Lina-Manuela Mirandy: musical historyczny dzisiaj
Agnieszka Kramkowska-Dąbrowska, „Krzak gorejący” Janusza Krasińskiego: romantyczny heroizm i pamięć ciała
Posłowie, Maria Jolanta Olszewska i Dawid Maria Osiński
Bibliografia (wybór), oprac. Michał Zdunik
Indeks nazwisk, oprac. Michał Zdunik
tagi
AnczycBerlinBełcikowskibolszewizmBrandstaetterBreiterBroadwaycaryca KatarzynaChrobrydramatdramat historycznydwudziestolecie międzywojenneGajcyGalicjaGrabowskiHamiltonHemarhistoriaIwaszkiewiczJaniczakJarockiJarońkomediakomedia historycznakomizmKonopnickaKościelskiKołodziejKrasińskiLigońliteratura współczesnaMarcinowskaMiarkaMicińskiMirandaMrożekmusicalMłoda PolskaNorwidNowaczyńskiNowakowskioperapozytywizmPrusRapackiromantyzmRosjaRybickiScribeSerbiaSkamandryciŚląskStarzeńskiStrindbergSzczerskiSłobodzianekSłowackiSłowianieteatrTerleckiUkrainaWalewskiWarszawaWilbrandtWitkacyWitkiewiczwojnaWojtyszkowyd. 2016WyspiańskizdradaZegadłowiczŻeromskiŻuławski
